هر وجودی را به وهم اندر توان جستن همال

جز وجود مهتری کاو را همالستی محال

روی دین پشت هدی غیث کرم غوث امم

چرخ فر قطب ظفر اصل هنر فصل کمال

قهرمان ملک و ملت حاجی آقاسی که هست

جان پاکش غوطه زن در بحر فیض لایزال

عقل افزون از شهودش داد نتواند خبر

وهم بیرون از وجودش دید نتواند مجال

گر ز عدل او به بازو هیکلی بندد مریض

ز انحراف طبع بگراید به سوی اعتدال

ور به پیشانی نگارد نام بختش آفتاب

تا شباهنگام روز حشر نپذیرد زوال

عقل را ماند که با هر نفس دارد اقتران

روح را ماند که با هر جسم دارد اتصال

هستی صرفست پنداری کزاو پوشیده نیست

هیچ عیبی در برون و هیچ علمی در خیال

صورت عقل است از آن ذاتش نگنجد در بیان

معنی روحست از آن وهمش نسنجد در مقال

کوه خارا از شرار خشمش افروزد چنانک

قبضهٔ گوگرد کز آتش پذیرد اشتعال

وصف مهرش چون کنم طبعم ببالد همچو سرو

شرح قهرش چون کنم کلکم بنالد همچو نال

قدر او را بدر گفتم عقل گفتا ای شگفت

بدر دیدستی که روزافزون بود همچون هلال

دست او را ابر خواندم وهم گفتا ای عجب

ابر دیدستی که بی سعی صدف بخشد لآل

مدح هرچیزی که گویی در حقیقت مدح اوست

زانکه بر هر جزو باشد نفس کل را اشتمال

مدح قدر اوست مدح چرخ گردان از علو

وصف جود اوست وصف ابر نیسان در نوال

نعت ذات او صفات او به از مردم کند

بی نزاع گفتگوی و بی صدای قیل و قال

گل به بوی خویش معروف است بی رنج دلیل

مه به نور خویش موصوفست بی غنج و دلال

هست با شه ارتباطش ارتباط جان و دل

جان و دل را جز به وهم اندر نیابی انفصال

نی خطا گفتم براست از اتحاد جان و دل

اتحاد اینست کان هرگز نگنجد در مثال

دوش از انعام عامش شکوه یی می کرد عقل

نرم نرمک زیر لب چون گفتگوی اهل حال

از تعصب موی من چون نوک ناچخ شد درشت

جستم از جا تا به پای عقل بربندم عقال

گفت بنشین خشم بنشان گوش ده خاموش باش

تا در این معنی ترا سازم به استدلال لال

گفتمش برهان چه داری گفت کز بدو وجود

تا به عهد جود او با جان برابر بود مال

گوهر از عزت به جایی بود کاندر جشنها

زیور تاج تکین بد زینت فرق ینال

و اینک از خواری گهر را گر به دریا افکنی

زانزجار قرب او پهلو فرو دزدد زبال

گفتش ای عقل از پیری به جایی بینمت.

کز خرافت بازنشناسی یمین را از شمال

خود تو صد ره گفته یی گوهر جمادی بیش نبست

بر جمادی چون نهد عزت عزیزی ذوالجلال

او گهر را خوار دارد تا شود قدرش عزیز

زین دو عزت مر کدام اولی بیان کن شرح حال

مهترا مسکین نوازا هست سالی تاکه من

تشنه لب جان می دهم بر چشمهٔ آب زلال

تو رسول وقت خویشی من بلال وقت تو

هیچ از رحمت نفرمودی ارحنا یا بلال

نیمهٔ سالی ندانم بیشتر یاکمترست

کز تو دارم انتظار وعدهٔ یک طاقه شال

شال را بگذار حال من بدست آور که هست

در دلم صدگونه غم زین کهنه دیر دیرسال

قرض من چندان بودکاندر درون تست علم

گرچه شاید کاین تشابه را نکو گیرم به فال

عمر من گر در جهان بودی به قدر وام من

هیچکس را بر فنای من نرفتی احتمال

خلعت شاه و تو و اجرا و انعام و تیول

گرچه تعیین رفت بختم قاصر آمد در سوال

صبرکن قاآنیا بر تیر باران بلا

کز بلا راهی بود تا قاب قوسین وصال

گر توانی پنجهٔ تقدیر تابیدن بتاب

ور نتانی صبرکن وز هرچه پیش آید منال

تا ز حی لاینام اندر زبانها گفتگوست

باد بختت لاینام و باد عمرت لایزال

خوی احبابت ز طیبت مشکبو بادا چو زلف

بخت اعدایت به طینت تیره رو بادا چو خال